مقدمه‌ای بر روش تحقیق علمی و نگارش مونوگراف
11 حمل 1400
چنانکه می‌دانیم، فلسفه تأسیس دانشگاه صرفاً برای آموزش علوم نیست. یادگیری دانش جدید در انستیتوت‌ها و کورس‌های آموزشی کوچه و بازار، در مدت کوتاه‌تر و هزینه کمتر هم ممکن است؛ دانشگاه برای این است که علاوه بر تعلّم علوم و فنون و فراگیری دانش جدید، باید مرکزی برای تولید علم و آزمایشگاهی برای پیشرفت تجارب و دانش‌های نوین نیز باشد.
پایه¬گذاران علوم اکادمیک برای مراکز و مؤسسات تحصیلات عالی، اهداف و وظایف خطیری را در نظر گرفته¬اند که جهت استندرد و معیاری¬سازی و ارتقای کیفیّت علمی و آموزشی، باید سرلوحة کار مسئولان، مجریان و استادان این نهادها قرار گیرند.
یکی از اهداف و وظایف اصلی و مهم آن، انکشافات، تولیدات علم، فنّاوری و ترویجِ فرهنگِ تحقیق و دانش¬پژوهی است که مقتضی است بیش از همه، در اولویت تصمیمات کاری و مورد توجه جدّی دانشگاه‌ها، استادان و دانشجویان قرارگیرد. نگارش و تدوین کتاب «روش تحقیق و مونوگراف نویسی» گام کوچکی است، برای تأمین این نیاز دانشگاه و دانشگاهیان. در این کتاب به صورت گام به گام، اصطلاحات مهم تحقیقات، روش و چگونگی تحقیق و انواع تحقیق مورد بررسی قرار گرفته است. کتاب دارای دو بخش است که بخش دوم آن به صورت عملی و کاربردی روش نگارش مونوگراف نویسی را در حد فهم دانشجویان تشریح می‌کند.
بخشی ا زمقدمه کتاب:
تحقیق و پژوهش علمی یکی از مهم¬ترین ابزارهای انسان برای کسب آگاهی، کشف حقیقت و رفع نیازمندی¬هاست و نقش اساسی در مناسبات فردی، ارتباطات اجتماعی و پیشرفت حیرت-انگیز صنعت و تکنولوژی دارد. رُشد و توسعة جوامع بشری از گذشته تا حال نتیجة مستقیم تحقیقات و پژوهش¬هایِ مستمر علمی بوده است. امروزه اغلبِ برنامه¬ریزیها و فعالیّتهایِ معمول انسانی بر پایة تحقیقات علمی انجام می¬پذیرد. می¬توان گفت یکی از شالوده¬ها و دستاوردهایِ شکوهمندِ پژوهش علمی، اصلاح نظامِ آموزشی، گذار از نظام قدیم و سنّتی به نظام جدید و مُدرن و به¬وجود آوردن نهادها و مراکز علمی و تخصصیِ دانشگاهی است. اگر کمی عمیق¬تر بیندیشیم، در می¬یابیم که کلید رُشد و راز ترقیِ چشم¬گیرِ کشورهای توسعه‌یافته یا تعدادی از کشورهای در حال توسعه در دانشگاه¬ها و مراکز تحقیقات علمی¬ آنان نهفته است. آنها از طریق درک دانشِ نو و کشفِ حقایق، نه¬تنها از نادانی و سرگردانی¬هایِ قرون وسطایی کاسته-اند؛ بلکه این امر آنان را در پیش¬بینی¬های مستدل¬تر و در انجام امور مستحکم سیاسی، اجتماعی، اقتصادی، نظامی و رفع نیازمندیها و حلّ و فصل مشکلات جهانی، قوی¬تر و مجهّزتر ساخته است. ……
به دنبال تحوّلات علمی و فرهنگی که در کشور و جامعة افغانستان، به خصوص در دو دهه اخیر به وجود آمد، استقبال جوانان به فراگیری آموزش علوم و تحصیلات عالی و مهارت¬های پیشرفتة زندگی قابل قدرِ است. در این جهش و اشتیاق عمومی و سرازیر شدن امکانات از سویِ کشورها و مجامع جهانی، انتظار می¬رفت که کشور با استفاده از آموزشِ نوین توأم با تحقیق و پژوهش، چرخة شکوفایی خود را در خط بی انتهای پیشرفت گذاشته و به سوی دنیایِ مُدرن رهسپار می¬گشت و وضعیّت اسفبار فقر فرهنگی و بی¬سوادی چند دهه را پشتِ ¬سر می¬گذاشت؛ امّا از آنجایی که سیستم آموزشی و تعلیمی کشور، چه در سطح متوسطه و چه در سطح عالی و چه در بخش دولتی و چه در بخش خصوصی بر پایه بنیادهای کهنه و فرسودة قدیم بنا گردیده بود، انتظارات برآورده نشد و اکنون به وضاحت، مشاهده می¬شود که نظام بیمار تحصیلات عالی کشور از کاستی¬ها و مشکلات ساختاری و محتوایی به شدّت رنج می¬برد و آن¬گونه که باید و شاید بستر لازم برای رُشد استعدادها، بروز خلاقیّت¬ها و شکوهمندی جوانان برومند و مستعد کشور فراهم نگردید و اینک، علی¬رغم صدها هزار فارغ التّحصیل از مراکز تحصیلات عالی، مشاهده می¬شود که در اثر عدم توجه به اصلاح نظام ساختاری و ارتقای سطح علمیِ پوهنتون¬ها، به¬¬خصوص، جدّی نگرفتن بخش تحقیق و پژوهش، نیروهای ورزیدة کیفی، متخصّص و مطابق با نیازها و معیارهای لازم علمی و دانشگاهی تحویل جامعه نشده¬اند.
اثر حاضر درس‌نامه¬ای است برای دو واحد (credit) روش تحقیق علمی و سیمینار یا روش تدوین و نگارش مونوگراف (پایان‌نامه)، و تلاشی است ناچیز در راستای ترویج فرهنگ تحقیق علمی در محیط اکادمیک کشور و رفع نیازمندیهای دانشجویان، و متنی است مختصر و فشرده برای فراگیری شیوة نگارش علمی و پژوهشی، خصوصاً پایان‌نامه‌نویسی و مقاله‌نویسی. ….